Szczepienie ochronne w medycynie oznacza podanie wirusa albo bakterii (zmodyfikowanych/ atenuowanych – osłabionych) lub tylko ich „nagi” materiał genetyczny, który nie wywoła już choroby, jednak ma za zadanie wytworzyć pamięć immunologiczną i uodpornić organizm na daną chorobę.

Po szczepieniu zwierzę (człowiek również) nadal może zachorować, ale liczymy na to, że objawy będą łagodniejsze, bo organizm szybciej zwalczy patogen.

Na terenie Polski obowiązkowe jest tylko szczepienie psów przeciwko wściekliźnie. Według prawa każdy pies musi zostać po raz pierwszy zaszczepiony pomiędzy 12 a 16 tygodniem życia. Następnie podaje się dawki przypominające w odstępie rocznym.

Szczepienia przeciwko pozostałym chorobom zakaźnym dzielimy na zasadnicze i dodatkowe.

Szczepienia zasadnicze to takie, które powinny być wykonywane u wszystkich psów bez względu na środowisko i tryb życia. Obejmują one uodpornienie przeciwko wirusowi nosówki psów (CDV), adenowirusowi psów (CAV; typ 1. i 2.) oraz parwowirusowi psów typu 2. (CPV-2) i jego wariantom.

Podstawowy schemat zakłada pierwsze szczepienie w wieku 5-6 tygodni życia i kolejne dawki co 3-4 tygodnie aż zwierzę osiągnie 16 tydzień życia, a później po roku. Dawki przypominające podaje się co 2-3 lata lub częściej.

Zwykle na pierwszej wizycie w gabinecie lekarz ustala indywidualny schemat szczepień bazując na powyższym, ale biorąc pod uwagę też wiek zwierzęcia, wcześniej wykonane zabiegi profilaktyczne oraz potencjalny status immunologiczny.

Szczepienia dodatkowe stosuje się tylko w przypadku, gdy sposób lub miejsce życia zwierzęcia znacznie naraża psa na wystąpienie danej choroby, m.in. leptospirozy, bordatelli, leiszmaniozy.

A koty?

W Polsce nie ma prawnego obowiązku szczepienia kotów. Jednak według wytycznych opracowanych przez Zespół ds. Szczepień (VGG) Światowego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt WSAVA, szczepienia zasadnicze to te, które chronią przed panleukopenią kotów (FPV), herpeswirusem kotów typu 1 (FHV-1) i kaliciwirusem kotów (FCV) oraz w przypadku kotów wychodzących – przed wirusem wścieklizny.

Podstawowy schemat profilaktyki zakłada podanie pierwszej szczepionki w wieku 6-8 tygodni życia, kolejne dawki co 3-4 tygodnie, aż kot osiągnie 16 tydzień życia; dawka przypominająca po roku, a kolejne co 3 lata.

Tak jak w przypadku psów, na pierwszej wizycie lekarz ustala indywidualny schemat szczepień biorąc pod uwagę wytyczne, wiek zwierzęcia, wcześniej wykonane zabiegi profilaktyczne oraz tryb i miejsce życia.

Do szczepień dodatkowych należą te przeciwko chlamydii, bordatelli oraz wirusowej białaczce kotów (FeLV). W przypadku tej ostatniej konieczne jest wcześniejsze wykonanie testu, w celu wykluczenia bezobjawowego nosicielstwa. Powyższych szczepień nie przeprowadza się rutynowo, ale tylko po jednostkowej ocenie trybu życia danego kota i częstości występowania choroby w jego środowisku.

Jak przygotować się do szczepienia?

Ważne jest, aby zrobić wszystko, co może podnieść status immunologiczny zwierzaka – tak aby organizm mógł przyjąć szczepionkę i wytworzyć przeciwciała. W tym celu podajemy odrobaczenie (zwykle około tydzień wcześniej), leki stymulujące układ odpornościowy, np. betaglukan czy probiotyki. Jest to taki „booster” dla organizmu.

W gabinecie lekarz zawsze bada zwierzaka, aby sprawdzić, czy nie ma przeciwwskazań do podania szczepionki.

Czy szczepionki mogą być niebezpieczne?

Za każdym razem, gdy podajemy obcą substancję do organizmu, możemy się spodziewać różnych reakcji. Niektóre zwierzaki przyjmują szczepionki bezobjawowo, inne niestety mogą je odchorowywać.

Z jakimi objawami możemy się spotkać?

• apatia, osowiałość, senność,
• biegunka,
• brak apetytu,
• katar, łzawienie z oczu, objawy przeziębienia,
• ból w miejscu podania zastrzyku,
• gorączka.

Zwykle te objawy ustępują same, ale czasami jest konieczna powtórna wizyta w gabinecie i podanie odpowiednich leków.

Po podaniu szczepionki istnieje też ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Pojawia się on najczęściej do pół godziny po zastrzyku, zawsze więc zalecamy, aby ten czas spędzić w pobliżu gabinetu, by w razie konieczności pomoc była blisko.

Rozważając powikłania po szczepieniach nie możemy nie wspomnieć o mięsakach poiniekcyjnych. Choroba ta dotyczy przeważnie kotów i polega na zainicjowaniu procesu nowotworowego w miejscu podania jakiejkolwiek substancji drogą iniekcyjną. Nie zdarza się ona często – obecnie szacowana zapadalność na ten nowotwór wynosi 1 na 5 000-12 500 zaszczepionych kotów. Jednak pamiętając o tym, lekarz wybiera lokalizację na ciele do podania zastrzyku oraz odpowiednią szczepionkę.

Szczepienia profilaktyczne bardzo pomagają w obniżeniu odsetka zachorowań na najczęstsze choroby wirusowe. Ich wartość jest bezdyskusyjna. Należy jednak pamiętać, że dla każdego zwierzęcia konieczne jest podejście indywidualne oraz oszacowanie bilansu korzyści do ryzyka.